Thungabhadra River: తుంగభద్రా నది మహత్యం – మంత్రాలయం, సంగమేశ్వరం, అలంపురం, హంపి తీర్థాలు

పౌరాణిక మరియు భౌగోళిక విశిష్టత

పంపానదిగా ప్రశస్తి

రామాయణంలో వివరించిన పంపానది మరియు పంపా సరోవరం ఈ తుంగభద్ర తీరంలోనే ఉన్నాయని భావిస్తారు. శ్రీరాముడు సీతమ్మ జాడ కోసం వెతుకుతూ హనుమంతుడిని, సుగ్రీవుడిని కలిసింది ఈ నదీ తీరంలోని ఋష్యమూక పర్వతం దగ్గరే. ఇక్కడే శబరి ఆశ్రమం కూడా ఉండేదని పురాణ కథనం.

నదుల సంగమం (తుంగ + భద్ర)

కర్ణాటకలోని చిక్కమగళూరు జిల్లాలో పడమటి కనుమల్లో (వరాహ పర్వతాలు) తుంగ, భద్ర అనే రెండు నదులు వేర్వేరుగా పుడతాయి. ఇవి శివమొగ్గ సమీపంలోని కూడ్లి (Koodli) అనే ప్రాంతంలో కలిసి 'తుంగభద్ర'గా రూపుదిద్దుకుంటాయి. చివరికి ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని కర్నూలు జిల్లా సంగమేశ్వరం వద్ద కృష్ణా నదిలో కలుస్తాయి.

చారిత్రక స్వర్ణయుగం - విజయనగరం

దక్షిణ భారతదేశ గర్వకారణమైన విజయనగర సామ్రాజ్యం (హంపి) ఈ నది ఒడ్డునే నిర్మించబడింది. ఆనాడు "రత్నాలు రాశులుగా పోసి అమ్మిన" వైభవం తుంగభద్ర సాక్షిగానే జరిగింది. ఈ నది నీరే ఆనాటి అద్భుతమైన కట్టడాలకు, వ్యవసాయానికి మూలాధారం.

తుంగభద్ర ఆవిర్భావం: వరాహ స్వేద ధార

పురాణాల ప్రకారం, భూమిని ఉద్ధరించిన వరాహమూర్తి అలసట తీర్చుకోవడానికి కర్ణాటకలోని వరాహ పర్వతంపై విశ్రమించినప్పుడు:

• తుంగ: ఎడమ వైపు నుండి ప్రవహించిన స్వేదం.

• భద్ర: కుడి వైపు నుండి ప్రవహించిన స్వేదం. భగవంతుని దేహం నుండి నేరుగా ఉద్భవించిన నదులు కాబట్టి, వీటి జలం ఎంతో తీయగా, ఔషధ గుణాలతో ఉంటుందని ప్రతీతి. అందుకే "తుంగ పానం" అంత ప్రసిద్ధి పొందింది.

నది ప్రస్థానం: కర్ణాటక నుండి తెలంగాణ వరకు

1. కూడ్లి (సంగమం): తుంగ (147 కి.మీ), భద్ర (171 కి.మీ) నదుల కలయిక.

2. హోస్పేట (ఆనకట్ట): ఇక్కడే ప్రసిద్ధ తుంగభద్ర డ్యామ్ ఉంది, ఇది కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలకు సాగునీరు, విద్యుత్తును అందిస్తోంది.

3. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోకి ప్రవేశం: కర్నూలు జిల్లా మేళగనూరు వద్ద ప్రవేశించి, మంత్రాలయం వంటి పవిత్ర క్షేత్రాలను తాకుతూ వెళ్తుంది.

4. కృష్ణా నదిలో విలీనం: చివరగా తెలంగాణలోని అలంపూర్ (జోగులాంబ గద్వాల జిల్లా) సమీపంలోని సంగమేశ్వరం వద్ద కృష్ణా నదిలో కలిసిపోతుంది.

తుంగభద్ర తీరంలోని సంస్కృతి

• శృంగేరి శారదా పీఠం: తుంగా నది ఒడ్డున ఆదిశంకరాచార్యులు ఏర్పాటు చేసిన ఈ పీఠం జ్ఞానానికి నిలయం.

• దక్షిణ కాశీ (అలంపూర్): తుంగభద్ర మరియు కృష్ణ కలిసే చోట ఉన్న అలంపూర్ అష్టాదశ శక్తిపీఠాలలో ఒకటిగా, నవబ్రహ్మ ఆలయాల నిలయంగా వెలుగొందుతోంది.

ఆధ్యాత్మిక ప్రాధాన్యత

బృహస్పతి మకర రాశిలో ప్రవేశించినప్పుడు తుంగభద్ర నదికి పుష్కరాలు వస్తాయి.ఈ 12 రోజుల కాలంలో నదీ స్నానం చేయడం వల్ల గంగా స్నానంతో సమానమైన ఫలితం లభిస్తుందని భక్తుల నమ్మకం.

ముఖ్యమైన పుష్కర క్షేత్రాలు - ఒక చూపు

State	Famous Temples/Sacred Places
తెలంగాణ	అలంపూర్ (జోగులాంబ క్షేత్రం): ఇది అష్టాదశ శక్తిపీఠాలలో ఒకటి. ఇక్కడ తుంగభద్ర, కృష్ణా నదుల సంగమం వద్ద స్నానం చేయడం మహా పుణ్యంగా భావిస్తారు.
ఆంధ్రప్రదేశ్	మంత్రాలయం: శ్రీ రాఘవంధ్ర స్వామి వారు సన్నిధిలో నదీ స్నానం ప్రత్యేకం.
ఆంధ్రప్రదేశ	సంగమేశ్వరం: ఏడు నదుల సంగమ క్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి.
ఆంధ్రప్రదేశ	కౌతాలం, రాజోలి, నాగలదిన్నె వంటి చారిత్రక గ్రామాలు.
కర్ణాటక	హంపి (విరూపాక్ష క్షేత్రం): విజయనగర రాజుల కాలం నాటి పురాతన ఘాట్లు.
కర్ణాటక	శృంగేరి: తుంగ తీరంలోని పవిత్ర పీఠం.

పుష్కరాల్లో పితృ కార్యాల ప్రాముఖ్యత

పుష్కర సమయంలో పితృదేవతలకు చేసే తర్పణాలు, పిండప్రదానాలు అక్షయ పుణ్యఫలాన్ని ఇస్తాయి.

• నదిలో ముక్కోటి దేవతలు కొలువై ఉంటారు కాబట్టి, ఆ సమయంలో చేసే దానం (అన్నదానం, వస్త్రదానం) వంశోద్ధరణకు తోడ్పడుతుందని శాస్త్ర వచనం.

• స్నాన సంకల్పం: "తుంగభద్రా సరితీరే.. పుష్కర ప్రయుక్త పుణ్యకాలే.." అని సంకల్పం చెప్పుకుని స్నానం ఆచరించడం సాంప్రదాయం.

మంత్రాలయం - శ్రీ రాఘవేంద్ర స్వామి క్షేత్రం

• సజీవ బృందావనం: రాఘవేంద్ర స్వామి వారు 1671లో శ్రావణ బహుళ ద్వితీయ నాడు సజీవంగా బృందావన ప్రవేశం చేశారు. వారు ఇప్పటికీ అక్కడ సూక్ష్మ రూపంలో ఉండి భక్తులను అనుగ్రహిస్తున్నారని నమ్మకం.

• పంచముఖి ఆంజనేయుడు:  పంచముఖిలో స్వామి వారు చేసిన తపస్సు ఫలితంగానే పంచముఖ హనుమంతుని విగ్రహం వెలిసింది. ఇక్కడికి వెళ్లే భక్తులు పంచముఖిని కూడా తప్పక దర్శిస్తారు.

• భక్త సులభుడు: కులమతాలకు అతీతంగా అందరినీ అనుగ్రహించే గురువుగా రాఘవేంద్రులు ప్రసిద్ధి. మంత్రాలయంలో జరిగే నిత్య అన్నదానం వేలాది మంది భక్తుల ఆకలి తీరుస్తుంది.

సంగమేశ్వరం - అంతుచిక్కని ఆధ్యాత్మిక రహస్యం

సంగమేశ్వరం క్షేత్రం భౌగోళికంగా మరియు ఆధ్యాత్మికంగా చాలా విలక్షణమైనది:

• సప్త నదీ సంగమం: తుంగ, భద్ర, కృష్ణ, వేణి, భీమ, మలప్రభ, మరియు భవనాశి అనే ఏడు నదులు ఇక్కడ కలుస్తాయి. అందుకే దీనిని 'సప్త నదీ సంగమేశ్వరం' అంటారు.

• నీటిలో మునిగి ఉండే ఆలయం: శ్రీశైలం డ్యామ్ నీటి మట్టం పెరిగినప్పుడు 8 నెలల పాటు ఈ ఆలయం పూర్తిగా నీటిలో మునిగిపోవడం ఒక అద్భుతం. కేవలం వేసవి కాలంలో నీరు తగ్గినప్పుడు (మార్చి నుండి మే/జూన్ వరకు) మాత్రమే భక్తులు ఈ శివలింగాన్ని దర్శించుకోగలరు.

• ధర్మరాజు ప్రతిష్ఠ:  పాండవులు అరణ్యవాస సమయంలో ఇక్కడ శివలింగాన్ని ప్రతిష్ఠించారని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. ముఖ్యంగా ఇక్కడి చెక్కతో చేసిన శివలింగం (వేప చెక్కతో చేసినట్లు చెబుతారు) వేల ఏళ్లుగా నీటిలో ఉన్నా పాడవకపోవడం విశేషం.

అలంపురం - దక్షిణ కాశీ

అలంపురం కేవలం ఒక పుణ్యక్షేత్రం మాత్రమే కాదు, అది ఒక గొప్ప విద్యా కేంద్రంగా కూడా విలసిల్లింది.

• జోగులాంబ దేవి: అష్టాదశ శక్తి పీఠాలలో 5వ శక్తి పీఠంగా జోగులాంబ దేవి కొలువై ఉంది. పూర్వం ఈ దేవాలయాన్ని ముస్లిం దండయాత్రల సమయంలో రక్షించడానికి బాలబ్రహ్మేశ్వర ఆలయంలో విగ్రహాన్ని దాచారని చరిత్ర చెబుతుంది.

• నవబ్రహ్మ ఆలయాలు: బాదామి చాళుక్యుల శిల్పకళా రీతికి ఇవి నిదర్శనాలు. తారక బ్రహ్మ, స్వర్గ బ్రహ్మ, పద్మ బ్రహ్మ వంటి తొమ్మిది రూపాల్లో శివుడు ఇక్కడ కొలువై ఉండటం ప్రపంచంలోనే అరుదైన విషయం.

• పశ్చిమ ద్వారం: శ్రీశైల మల్లికార్జునుడిని దర్శించుకునే ముందు ఈ పశ్చిమ ద్వారాన్ని దర్శించుకోవడం ఒక సంప్రదాయం.

హంపి - విజయనగర వైభవం

హంపి అంటే కేవలం శిథిలాలు కావు, అవి ఒక గొప్ప సామ్రాజ్యపు ఆత్మకథ.

• ఉత్తరవాహిని: సాధారణంగా నదులు తూర్పుకో, పడమరకో ప్రవహిస్తాయి. కానీ హంపి వద్ద తుంగభద్ర నది కొద్ది దూరం ఉత్తర దిశగా ప్రవహిస్తుంది. ఇలా ప్రవహించే నదుల వద్ద స్నానం చేయడం అత్యంత పుణ్యప్రదమని శాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి.

• విరూపాక్ష స్వామి: హంపిలో అత్యంత ప్రాచీనమైన మరియు నిత్యం పూజలు జరిగే ఏకైక ఆలయం ఇది. ఈ ఆలయ గోపురం నీడ తలకిందులుగా పడటం ఒక అద్భుతమైన ఇంజనీరింగ్ విశేషం.

• యంత్రోద్ధారక హనుమాన్: ఈ ఆలయానికి ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. వ్యాసరాయల వారు ఇక్కడ హనుమంతుని ప్రతిష్టించారు. మీరు ప్రస్తావించిన అంజనాద్రి (హనుమ జన్మస్థలం) ఈ హంపికి సమీపంలోనే ఉండటం విశేషం.