Ujjaini Mahakaleshwar Temple: ఉజ్జయినిలో మహాకాళేశ్వర జ్యోతిర్లింగం – భస్మ హారతి రహస్యాలు, మోక్ష మార్గం

ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటిగా విరాజిల్లుతున్న ఈ క్షేత్రం, కాలానికే అధిపతి అయిన శివుని రూపంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.

క్షేత్ర స్థానం మరియు చరిత్ర

• స్థానం: మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని ఉజ్జయిని వద్ద షిప్రా నది ఒడ్డున ఈ జ్యోతిర్లింగ క్షేత్రం వెలసింది.

• ప్రాచీన నామం: పురాణాల ప్రకారం ఉజ్జయిని నగరానికి "అవంతిక" అని పేరు.

• మోక్షధామం: ఇది సప్త మోక్షధామాల్లో ఒకటిగా విరాజిల్లుతున్న కృతయుగం నాటి జ్యోతిర్లింగ క్షేత్రం.

మహాకాళుడి విశిష్టత

• శివుని రూపం: ఈ జ్యోతిర్లింగ క్షేత్రంలో వెలసిన శివుని మహాకాళుడిని వ్యవహరిస్తారు.

• కాలానికి అధిపతి: ఈ మహాకాళుడు కాలానికి, మరణానికి దేవుడిగా (కాలానికి అధిపతిగా) భావిస్తారు.

జ్యోతిర్లింగం యొక్క అరుదైన స్వభావం

• స్వయంభువు లింగం: మహాకాళేశ్వర జ్యోతిర్లింగం క్షేత్రంలో వెలసిన లింగం స్వయంభువు లింగం.

• మంత్ర శక్తి: ఈ క్షేత్రంలోని శివలింగం ఇతర చిత్రాలు, లింగాల వలె కాకుండా మంత్ర శక్తితో ఏర్పడిన శివలింగంగా భావిస్తారు.

• దర్శన ఫలం: అందుకనే మహాకాళేశ్వరుడి దర్శనం భయం, పాపాల నుంచి విముక్తిని కలిగిస్తుందని చెబుతారు.

దక్షిణామూర్తి మరియు ఆలయ నిర్మాణం

ఉజ్జయిని మహాకాళేశ్వర ఆలయం యొక్క అరుదైన నిర్మాణ శైలి మరియు స్వామివారి దక్షిణామూర్తి రూపం యొక్క ప్రత్యేకతలు:

దక్షిణామూర్తి మరియు ఓంకారేశ్వర మహాదేవుడు

• దక్షిణాభిముఖం: మహాకాళేశ్వర క్షేత్రంలో వెలసిన మహాకాళేశ్వరుడు దక్షిణాభిముఖంగా వెలసి ఉండడం వల్ల ఈ స్వామిని దక్షిణామూర్తి అని కూడా పిలుస్తారు. (దక్షిణామూర్తి జ్ఞానానికి, మోక్షానికి ప్రతీక.)

• ఓంకారేశ్వర మహాదేవుడు: ఈ దేవాలయంలోని గర్భగుడిలో "ఓంకారేశ్వర మహాదేవ" విగ్రహం మహాకాళ విగ్రహం పైన ఉంటుంది.

అతి ప్రాచీన శివలింగం

• ఆవిర్భావం: శివమహాపురాణం ప్రకారం, ఉజ్జయినిలో మహాకాళేశ్వరుడు 43 లక్షల సంవత్సరాల క్రితం కృతయుగంలో ఆవిర్భవించాడని తెలుస్తుంది. ఈ క్షేత్రం యొక్క ప్రాచీనతను ఇది తెలియజేస్తుంది.

ఆలయ నిర్మాణం మరియు లింగాల అమరిక

ఉజ్జయిని మహాకాళేశ్వరుని దేవాలయం యొక్క అరుదైన ఐదు అంతస్తుల నిర్మాణం:

• భూ అంతర్భాగం: ఐదు అంతస్తులలో ఒకటి భూ అంతర్భాగం (కింద ఉంటుంది).

• మూడంతస్తుల లింగాలు: శివలింగాలు మూడంతస్థులుగా (మూడు వేర్వేరు అంతస్తులలో) ఉంటాయి:

• కింద (భూ అంతర్భాగంలో): మహాకాళ లింగం.

• మధ్యలో: ఓంకార లింగం.

• ఆ పైన (పై అంతస్తులో): నాగేంద్ర స్వరూపమైన లింగం.

అఖండ దీపాలు మరియు భస్మ హారతి

ఉజ్జయిని మహాకాళేశ్వరుని ఆలయంలోని కొన్ని అరుదైన ఆచారాలు మరియు వాటి ప్రాముఖ్యత.

భస్మ మందిరం మరియు అఖండ దీపాలు

• అఖండ దీపాలు: ఉజ్జయిని మహాకాళేశ్వరుని అంతరాలయంలో ఎన్నో వేల సంవత్సరాల నుంచి రెండు జ్యోతులు వెలుగుతుంటాయి. ఆ రెండు జ్యోతులను అఖండ దీపాలని పిలుస్తారు.

• భస్మ మందిరం: ఆలయ ప్రాంగణంలో ఒక విచిత్రమైన మందిరం ఉంది. అదే భస్మ మందిరం.

• విభూతి తయారీ: ఈ మందిరంలో ఆవు పేడతో విభూతి (భస్మం) తయారు చేస్తారు.

• అభిషేకం: తయారు చేసిన ఆ విభూతితోనే స్వామివారికి అభిషేకం చేస్తారు.

భస్మ హారతి మరియు దాని ఫలం

• ముఖ్య ఆకర్షణ: మహాకాళేశ్వరుని ఆలయంలో తప్పకుండా చూడాల్సింది భస్మ హారతి.

• సమయం: ఇది ప్రతిరోజూ తెల్లవారుజామున జరుగుతుంది.

• సుకృతం: ఈ హారతి దర్శనం చేయాలంటే పూర్వజన్మ సుకృతం ఉండాలని పెద్దలు అంటారు.

• భస్మాభిషేకం రకాలు: మహాకాళేశ్వరునికి జరిగే భస్మాభిషేకం రెండు రకాలుగా ఉంటుంది.

భస్మాభిషేకం యొక్క రెండు రకాలు

మహాకాళేశ్వరుడికి జరిగే భస్మాభిషేకం యొక్క రెండు విధానాలు ఈ ఆలయానికి ఉన్న 'కాలానికి అధిపతి' అనే పేరుకు సార్థకతను చేకూరుస్తాయి.

మొదటి రకం భస్మాభిషేకం (గోమయ భస్మం)

అంశం	వివరాలు
విభూతి తయారీ	ఆవు పేడతో తయారైన మెత్తటి విభూతిని తెల్లని పలచని బట్టలో పోసి మూట కట్టడం.
అభిషేక విధానం	ఒక మూటను శివలింగం పైన పట్టుకుని, మరో మూటతో దానిని కొడతారు.
వాతావరణం	కొట్టినప్పుడు శివలింగం ఉన్న చోటే కాదు, మొత్తం అంతరాలయం అంతా భస్మంతో నిండిపోతుంది.
శబ్దాలు	అలా నిండిపోతున్నప్పుడు శంఖాలు, భేరీలు, పెద్దపెద్ద మృదంగాలను కూడా మ్రోగిస్తారు.
అనుభూతి	ఈ దర్శనంలో పాల్గొన్న భక్తులు అలౌకికమైన స్థితికి వెళ్ళిపోయినటువంటి అనుభూతిని పొందుతారు.

రెండో రకం భస్మాభిషేకం (శవ భస్మం)

అంశం	వివరాలు
భస్మ సేకరణ	ఆలయ అర్చకులు బ్రాహ్మీ ముహూర్తంలో శ్మశానానికి వెళ్లి అప్పుడే కాలిన శవం నుంచి భస్మాన్ని సేకరించి ఆలయానికి చేరుకుంటారు.
భక్తుల అనుమతి	భస్మ హారతి దర్శనం కోసం వేచి చూస్తున్న భక్తులను, ఇతర అధికారులు సంప్రదాయక వస్త్ర ధారణతో మాత్రమే ఆలయంలోకి అనుమతిస్తారు.
అభిషేకంలో భాగస్వామ్యం	అర్చకులు శ్మశానంలో కాలిన శవం తాలూకు భస్మంతో నిండిన భస్మపాత్రను అందరికీ ఇస్తారు.
అభిషేకం	మహాకాళేశ్వరుని చుట్టూ కూర్చుని ఆ శవ భస్మంతో స్వామికి అందరూ భస్మాభిషేకం చేస్తారు.

భస్మ హారతి అనుభూతి

మహాకాళేశ్వరుని భస్మ హారతి కేవలం ఒక పూజా కార్యక్రమం కాదు, అది సాక్షాత్తు శివుని దైవీక శక్తిని అనుభవించే అరుదైన అవకాశం.

ఒళ్ళు జలదరించే అనుభూతి

• కైలాస దర్శనం: మహాకాళేశ్వరునికి జరిగే భస్మ హారతి వీక్షించిన వారికి సాక్షాత్తు కైలాసంలో పరమేశ్వరుని దర్శించిన అనుభూతి కలుగుతుంది.

• ప్రత్యక్ష అనుభవం: ఒళ్ళు జలదరించే ఈ అనుభూతిని ఎవరికి వారు ప్రత్యక్షంగా అనుభవించి తెలుసుకోవాల్సిందే కానీ, చెబితే అర్థం అయ్యేది కాదు.

• మహా శ్మశానం: బ్రహ్మ సైతం ఈ భస్మ పూజ చేశాడని, ఆ కారణంగానే ఈ క్షేత్రాన్ని మహా శ్మశానం అని పిలవడం జరుగుతోందని చెప్పే పురాణ గాథలు కూడా ఎన్నో ఉన్నాయి.

భస్మ హారతి దర్శనం (అనిర్వచనీయం)

• సమయం మరియు వాతావరణం: తెల్లవారుజామున ప్రశాంతమైన వాతావరణంలో, పవిత్ర మంత్రోచ్ఛారణ, గంభీరమైన వాయిద్య ధ్వనుల నడుమ ఈ హారతిని నిర్వహిస్తారు.

• శక్తి ప్రకంపనలు: భస్మ హారతి సమయంలో గర్భగుడి శక్తివంతమైన ప్రకంపనాలతో మార్మోగిపోతుంది.

• అద్భుత అనుభవం: ఇది మనిషి జీవిత కాలంలో మరిచిపోలేని అద్భుతమైన ఆధ్యాత్మిక అనుభవం.

నియమాలు మరియు మోక్ష ఫలం

ఉజ్జయిని మహాకాళేశ్వరంలో జరిగే భస్మ హారతికి సంబంధించిన ఆచారాలు మరియు దాని ఫలం యొక్క గొప్పదనం:

భస్మ హారతిలో అనుమతి నియమాలు

• నిర్వహణ: మహాకాళేశ్వరునికి జరిగే భస్మ హారతిలో కేవలం 10 మంది నాగ సాధువులను మాత్రమే అనుమతిస్తారు. వారే ఈ భస్మ హారతిని నిర్వహిస్తారు.

• గర్భగుడి: భస్మ హారతి సమయంలో ఎవరినీ గర్భగుడిలోనికి అనుమతించరు.

• లింగ భేదం:

  • కేవలం పురుషులకు మాత్రమే ఈ భస్మ హారతిలో పాల్గొనేందుకు అనుమతిస్తారు.

  • మహిళలు ఈ హారతిలో పాల్గొనటంకాని, చూడటానికి కానీ నిషిద్ధం. (మహిళలు ఈ సమయంలో దూరం నుంచి తెర వెనుక నుండి మాత్రమే దర్శనం చేసుకుంటారు.)

పునర్జన్మ రాహిత్యం (శాశ్వత సాయుజ్యం)

• భక్తుల కోరిక: భస్మ హారతి సమయంలో చిద్విలాసంగా దర్శనమిచ్చే పరమ శివుని దర్శించుకోవాలన్నది ప్రతి హిందువు చిరకాల కోరిక.

• శాస్త్ర వచనం: భస్మ హారతి దర్శనం పునర్జన్మ రాహిత్యమైన శాశ్వత శివ సాయుజ్యాన్ని కలిగిస్తుందని శాస్త్ర వచనం.

• కుంభమేళా: 12 సంవత్సరాలకొకసారి ఈ క్షేత్రంలో కుంభమేళా జరుగుతుంది. అత్యంత ఘనంగా జరిగే ఈ కుంభమేళాలో లక్షలాది మంది భక్తులు పాల్గొంటారు.

• మోక్ష క్షేత్రం: ఈ క్షేత్రాన మరణించినవారికి పునర్జన్మ ఉండదని ప్రతీతి.