Hindu Festivals: తెలుగు పండుగల వార్షిక చక్రం – ఉగాది నుంచి మహాశివరాత్రి వరకు విశేషాలు

మానవ జీవితానికి ఆధారం

• ప్రకృతి ఆధారిత జీవనం: మానవ జీవితం ప్రధానంగా ప్రకృతిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ప్రకృతిలో వచ్చే మార్పులే మన దైనందిన జీవితాన్ని, జీవన శైలిని నిర్ణయిస్తాయి.

ప్రకృతి మార్పులు మరియు శాస్త్రాలు

• జ్యోతిషశాస్త్రం పాత్ర: ప్రకృతిలో వచ్చే మార్పులను జ్యోతిషశాస్త్రం ఆధారంగా గుర్తించడం జరుగుతుంది. ఇది గ్రహ నక్షత్రాదుల ప్రభావాలను నిశితంగా పరిశీలిస్తుంది.

• ధర్మశాస్త్రం పాత్ర: ఈ గ్రహ నక్షత్రాల కాలానుగుణ ప్రభావాలను, ప్రకృతి మార్పులను పరిగణనలోకి తీసుకుని, ధర్మశాస్త్రం ఆయా సమయాలలో నిర్వహించాల్సిన పండుగలను నిర్ణయిస్తుంది.

పండుగల ముఖ్య ఉద్దేశం

• సమన్వయం: ప్రకృతిలో వచ్చే మార్పులకు అనుగుణంగా తమను తాము తీర్చిదిద్దుకోవడం (శారీరకంగా, మానసికంగా మరియు ఆధ్యాత్మికంగా) పండుగల ఏర్పాటు వెనుక ఉన్న ముఖ్య ఉద్దేశం.

• నిర్వహణ రూపాలు: ఈ ధార్మిక కార్యక్రమాలను మనం నోములు, వ్రతాలు, ఉత్సవాలు, పర్వాలు, పండుగలు వంటి వివిధ పేర్లతో నిర్వహిస్తాం.

• నిరంతరాయ పర్వాలు: భారతదేశంలో సంవత్సరంలో ప్రతి భాగంలో ఏదో ఒక రూపంలో, ఏదో ఒక పర్వం లేదా ఉత్సవం నిరంతరంగా నిర్వహిస్తూనే ఉంటారు.

తెలుగు సంస్కృతిలో పండుగల వైభవం

స్త్రీల ప్రముఖ పాత్ర

• ఐకమత్యం: పండుగలు జరుపుకోవడంలో మహిళలదే ప్రముఖ పాత్ర. మహిళలు అధిక సంఖ్యలో ఐకమత్యంతో పాల్గొని చురుకుగా జరిపే పండుగలలో బోనాలు, బతుకమ్మ, గొబ్బెమ్మలు అగ్రస్థానంలో నిలుస్తాయి.

• నోములు: శ్రావణ మంగళ, శుక్రవారాల్లో నోచే నోములకు కూడా ప్రముఖ స్థానం ఉంది. ఇవి మహిళల ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక నిబద్ధతను తెలియజేస్తాయి.

చైత్ర శుద్ధ పాడ్యమి 'ఉగాది'

• మొదటి పండుగ: మాసాల పరంగా తెలుగువారికి మొట్టమొదటి పండుగ చైత్ర శుద్ధ పాడ్యమినాడు నిర్వహించే 'ఉగాది'.

• ప్రకృతికి నమస్కారం: ఇది తెలుగువారికే ప్రత్యేకమైన పండుగ, ప్రకృతికి నమస్కరించే తొలి పండుగ.

• ఉగాది పచ్చడి: ఈ రోజున ఆరు రుచులతో కూడుకున్న వేపపువ్వు పచ్చడిని ఆరగించిన తర్వాతే మిగిలిన పనులు ప్రారంభిస్తారు. ఈ పచ్చడి జీవితంలోని షడ్రుచులకు (ఆనందం, దుఃఖం, కోపం, భయం, ఆశ్చర్యం, ప్రేమ) ప్రతీక.

సంక్రాంతి పర్వదినం

• సూర్యుని సంక్రమణం: సంక్రాంతి అనేది తెలుగువారు నిర్వహించుకునే మరో ప్రత్యేకమైన ప్రకృతికి అనుగుణమైన ఉత్సవం. ఇది సూర్యుని సంక్రమణాన్ని, అందులోనూ పవిత్రమైన ఉత్తరాయణాన్ని ఆనందించే పండుగ.

• సంబరాలు:

  • అలంకరణ: ఆంధ్ర, తెలంగాణలో ముగ్గులతో గృహ ప్రాంగణాన్ని అలంకరించుకోవడం.

  • విశేషాలు: గంగిరెద్దుల సంబరాలు, కోళ్ల పందేలు, పతంగులు ఎగరేయడం.

  • నోములు: పత్తి, నూనె, నెయ్యి, జీలకర్ర వంటి వస్తువులతో నోములు నోచుకోవడం.

  • సంప్రదాయం: భోగి మంటలు, గోదా కల్యాణాలు, కనుమనాడు పశువులకు పూజ చేయడం తెలుగువారి సంప్రదాయంలోని వైశిష్ట్యం.

రాఖీ పూర్ణిమ (శ్రావణ పౌర్ణమి)

• ఉత్సవం: శ్రావణ మాసంలో పూర్ణిమ నాడు చేసుకునే ఉత్సవం రాఖీ పూర్ణిమ (రక్షా బంధన్).

• కుటుంబ బంధం: సోదరులకు చెల్లెళ్లు రాఖీలు కట్టి ఆత్మీయతను పంచుకుంటారు. ఇది కుటుంబ వాతావరణంలో ఆనందాన్ని, అనుబంధాన్ని పెంచుతుంది. ఈ కారణంగా ఈ పండుగ తెలుగువారికి కూడా విశేషమైన గుర్తింపు పొందింది.

హోళీ మరియు దైవభావనతో కూడిన పండుగలు

హోళికోత్సవం (వసంతోత్సవం)

• ప్రకృతి ఉత్సవం: హోళికోత్సవం అనేది ప్రకృతికి సంబంధించిన గొప్ప ఉత్సవం, దీనిని వసంతోత్సవం అని కూడా అంటారు. ఇది చలికాలం ముగిసి, వసంతం ప్రారంభమయ్యే సమయాన్ని సూచిస్తుంది.

• కామదహనం అంతరార్థం: రంగులు చల్లుకోవడానికి ముందు రోజు కామదహనం ఉంటుంది. ఇక్కడ కాముడు అంటే మన్మథుని భావాలు (కోరికలు). మన్మథుని భావాలను దహనం చేయడం (నియంత్రించడం) ఈ పండుగలోని ముఖ్యమైన అంతరార్థం.

పూర్తిగా దైవభావనతో కూడిన పండుగలు

హోళీ వంటి ప్రకృతి మార్పు పండుగలు కాక, మిగిలిన అనేక పండుగల్లో పూర్తిగా దైవభావన మిళితమై ఉంటుంది. వాటిలో కొన్ని:

• శ్రీరామనవమి, హనుమత్ జయంతి, నృసింహ జయంతి, తొలి ఏకాదశి, వ్యాస పూర్ణిమ (గురుపూర్ణిమ), వినాయక చవితి, దసరా నవరాత్రి ఉత్సవాలు, దీపావళి, కార్తీక దీపోత్సవాలు, దత్త జయంతి, ముక్కోటి ఏకాదశి, రథసప్తమి మొదలైనవి.

ముఖ్య దైవ పండుగల విశేషాలు

పండుగ పేరు	మాసం & తిథి	విశేషం & ఆచారాలు
శ్రీరామనవమి	చైత్ర శుద్ధ నవమి	తెలంగాణలోని భద్రాచలంలో కల్యాణోత్సవం ప్రాధమిక ఆకర్షణ. తెలుగు ప్రాంతాల్లో వాడవాడలా సీతారాముల కల్యాణం నిర్వహిస్తారు. వసంత నవరాత్రుల చివరి రోజున శ్రీరాముని పూజించడం, ఆయన భావాలను స్వీకరించడం ముఖ్య ఉద్దేశం.
హనుమత్ జయంతি	చైత్ర పూర్ణిమ	చైత్ర పూర్ణిమ నాడు నిర్వహిస్తారు.
నృసింహ జయంతి	వైశాఖ శుద్ధ చతుర్దశి	ఈ రోజున తెలుగు ప్రాంతాలలో, ముఖ్యంగా తెలంగాణలో అత్యధికంగా నృసింహ క్షేత్రాలుండడం వల్ల దేవాలయాలలో జయంతి ఉత్సవాలు ఘనంగా నిర్వహిస్తారు.
తొలి ఏకాదశి	ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశి	ఈ రోజున విష్ణు దర్శనం చేస్తారు. పవిత్ర నదుల్లో స్నానాలు చేయడం, ఉపవాసాలుండడం తెలుగువారు నిర్వహిస్తుంది.
వ్యాస పూర్నిమ	ఆషాఢ పూర్ణిమ	దీనిని గురు పూర్ణిమగా నిర్వహించి, తమ గురువులను సన్మానిస్తారు. సాయిబాబా, దత్తాత్రేయ, దక్షిణామూర్తి, హయగ్రీవ స్వాములకు పూజలు నిర్వహిస్తారు.

అమ్మవారి పండుగలు, వినాయక చవితి & బతుకమ్మ

ఆషాఢ మాసం ఉత్సవాలు: బోనాలు

• పండుగ: బోనాల ఉత్సవం తెలంగాణలో ముఖ్యంగా నిర్వహించబడుతుంది.

• ఆచారం: గ్రామ దేవతలకు (అమ్మవార్లకు) నైవేద్యంగా భోజనాన్ని (బోనం) మరియు తొట్టెలను సమర్పిస్తారు.

• విన్యాసం: ఈ ఉత్సవంలో పోతురాజు విన్యాసాలు నిర్వహిస్తారు.

• మహిళల పాత్ర: స్త్రీలు సామూహికంగా బోనం కుండలను తలపై పెట్టుకుని, వాటిపైన దీపాలు ఉంచుకుని అమ్మవారి గుడికి వెళ్లడం ప్రధాన దృశ్యం.

శ్రావణ మాసం వ్రతాలు

• మంగళ గౌరీ వ్రతాలు: శ్రావణ మాసంలో స్త్రీలు మంగళవారాల్లో మంగళగౌరీ వ్రతాలు నోచుకుంటారు.

• వరలక్ష్మీ వ్రతం: రెండవ శుక్రవారం వరలక్ష్మీ వ్రతాలను ఆనందంగా జరుపుకుంటారు.

• వన భోజనాలు: ఈ మాసంలో వన భోజనాలకు వెళ్లే సంప్రదాయం కూడా ఉంది.

భాద్రపద మాసం ఉత్సవాలు

వినాయక చవితి

• తిథి: భాద్రపద మాసంలో శుద్ధ చవితినాడు వినాయక చవితి ఉత్సవాన్ని తెలుగు ప్రాంతాలలో వైభవంగా నిర్వహిస్తారు.

• సామాజిక ఉత్సవం: బాల గంగాధర్ తిలక్ ప్రభావంతో, స్వాతంత్ర్య సమర కాలం నుంచి ఈ ఉత్సవాన్ని వాడవాడల్లో గణపతి హోమాలు, అన్నదానాలు, భజనలతో నిర్వహిస్తున్నారు.

• నిమజ్జనం: అనంత పద్మనాభ చతుర్దశినాడు వినాయక నిమజ్జనం కూడా ప్రత్యేక ఉత్సవంగా చేస్తారు.

పితృ పక్షాలు

• సంప్రదాయం: భాద్రపద మాసంలో కృష్ణ పక్షంలో పితృ పక్షాలు నిర్వహించడం ఒక సంప్రదాయం.

• ఆచారం: అమావాస్య నాడు మరణించిన పెద్దల కోసం అనేక రూపాల్లో బ్రాహ్మణులకు దానధర్మాలు ఆచరించే సంప్రదాయం తెలుగువారిలో ఉంది.

బతుకమ్మ పండుగ

• పండుగ: భాద్రపద మాసంలో అమావాస్యనాడే తెలంగాణ ప్రాంతంలో బతుకమ్మ పండుగ ఆడే సంప్రదాయం కనిపిస్తుంది.

• తయారీ: పుష్పాలతో బతుకమ్మను తయారుచేసి, దానిపై పసుపుతో గౌరమ్మను చేసిపెట్టి, అందరూ ఒకచోట చేరి మధ్యలో ఉంచి చుట్టూ తిరుగుతూ ఆడే ఉత్సవం ఇది. తెలంగాణకు తలమానికమైన పండుగ.

• ఆరోగ్య ప్రయోజనం: ఇది ఒకరకంగా అరోమా థెరపీ (పుష్ప వాసనలతో కూడిన వైద్యం) లాగా పనిచేస్తుంది.

• నిర్వహణ కాలం: భాద్రపద అమావాస్య నుంచి ఆశ్వీజ శుద్ధ అష్టమి (దుర్గాష్టమి) వరకు ఈ పండుగను నిర్వహిస్తారు.

• సద్దుల బతుకమ్మ: తొమ్మిదవ నాడు సద్దుల బతుకమ్మగా భావించి 9 రకాల సద్దులను (పిండి వంటలను) నైవేద్యంగా సమర్పిస్తారు. ఈ తొమ్మిది రోజుల్లో గౌరమ్మకు స్వాగతం, వీడుకోలు చెబుతారు.

దసరా నుండి మహాశివరాత్రి వరకు

ఆశ్వీజ మాసం: శరన్నవరాత్రులు (దసరా)

• ఉత్సవం: ఆశ్వీజ మాసం ప్రారంభం నుంచి తొమ్మిది రోజులు శరన్నవరాత్రులు (దసరా) నిర్వహిస్తారు.

• ఆరాధన: ఈ సమయంలో చాలామంది దీక్షాపరులై అమ్మవారిని వేర్వేరు రూపాల్లో పూజిస్తారు.

• కార్యక్రమాలు: చండీ హోమాలు, ఆయుధ పూజ, సామూహిక అన్నదానాలు నిర్వహిస్తారు.

• దసరా విశేషం: పదవరోజున పాలపిట్ట దర్శనం మరియు జమ్మి చెట్టుకు పూజ చేయడం శుభప్రదంగా భావిస్తారు.

కార్తీక మాసం (శివునికి ప్రీతిపాత్రమైనది)

• ఆధ్యాత్మిక చైతన్యం: శివునికి ప్రీతికరమైన కార్తీక మాసం అంతటా అభిషేకాదులు మరియు దీపోత్సవాలు అన్ని ప్రాంతాల్లో ఆధ్యాత్మిక చైతన్య మాసంగా నిర్వహిస్తారు.

మార్గశిర మాసం: దత్తాత్రేయ జయంతి

• దత్త జయంతి: గురువు ప్రాధాన్యం విస్తరించడం వలన దత్తాత్రేయ జయంతిని మార్గశిర పౌర్ణమి నాడు కోరల పూర్ణిమగా నిర్వహిస్తారు.

• ఆరాధన: ఈ రోజున దత్త ఆరాధన చేస్తారు.

• మానవత్వం: కొన్ని వంటకాలను కుక్కలకోసం చేసి పెట్టడం ద్వారా నరక బాధలుండవని ఒక భావన ఉంది. జంతువులపై చూపే ప్రేమ కూడా ఈ పండుగలో అంతర్భాగమే.

వైకుంఠ ఏకాదశి

• కాల నిర్ణయం: తెలుగువారిది చాంద్రమానం కాగా, వైకుంఠ ఏకాదశి సౌరమానం ప్రకారం జరిపే పండుగ. ధనుర్మాసం మొదలైన తర్వాత శుక్లపక్షంలో వచ్చే ఏకాదశిని వైకుంఠ ఏకాదశిగా నిర్ణయిస్తారు. ఇది మార్గశిరంలో లేదా పుష్య మాసంలో వస్తుంది.

• ప్రాముఖ్యత: వైష్ణవులకు, రామానుజ, మాధ్వ మతస్తులకు ఇది చాలా ముఖ్యమైనది.

• మోక్షప్రాప్తి: ఉత్తర ద్వారం నుంచి వైకుంఠవాసుడైన విష్ణువు యొక్క రూప దర్శనం వల్ల మోక్ష ప్రాప్తి కలుగుతుందనే భావనతో ఈ పర్వదినాన్ని భక్తితో జరుపుకుంటారు.

మాఘ మాసం ఉత్సవాలు (మాఘ మాసం)

మాఘ మాసంలో మూడు ముఖ్య పండుగలు:

• శ్రీ పంచమి: ఈ రోజున అమ్మవారు పుట్టినరోజుగా భావించి పూజిస్తారు.

• రథసప్తమి: సూర్యునికి ప్రత్యేక పూజలు నిర్వహిస్తారు.

• భీష్మైకాదశి: ఈ రోజున విష్ణు పూజలు చేస్తారు.

• మహాశివరాత్రి: ఈ మాసంలో నిర్వహించే ప్రధాన ఉత్సవం మహాశివరాత్రి. తెలుగువారు భక్తి శ్రద్ధలతో ఉపవాసాలు, రుద్రాభిషేకాలు, జాగారాలతో శివుని కల్యాణాలను నిర్వహిస్తారు.

పండుగల అంతిమ ఉద్దేశం

తెలుగువారి పండుగల నిర్వహణలో ముఖ్య ఉద్దేశాలు:

1. ప్రకృతికి అనుగుణంగా జీవించడం.

2. మనసును ప్రశాంతంగా ఉంచుకునేందుకు దైవ పూజలు నిరంతరం చేస్తుండడం.

3. అందరితో ఆనందంగా గడపడం.

4. పండుగల సమయాల్లో అందరికీ ఆహారాదులు, ధనం, వస్తువులను పంచుకుంటూ ఉండడం.

5. సమిష్టిగా ఉన్నతిని కోరుకుంటూ ఉండడం.