Saptamoksha Temples: సప్త మోక్షపురులు – మోక్షాన్ని ప్రసాదించే ఏడు పవిత్ర నగరాలు
హిందూ సంస్కృతిలో, ఈ ఏడు నగరాలు మోక్షం (జనన-మరణ చక్రం నుండి విముక్తి) పొందడానికి అనువైనవిగా పరిగణించబడతాయి.
| నగరము | రాష్ట్రము | ప్రధాన దైవం/క్షేత్రం |
|---|---|---|
| అయోధ్య | ఉత్తర ప్రదేశ్ | శ్రీరాముని జన్మభూమి |
| మధుర | ఉత్తర ప్రదేశ్ | శ్రీకృష్ణుని జన్మస్థలం |
| హరిద్వార్ | ఉత్తరాఖండ్ | గంగానది ప్రవేశ ద్వారం, హరిద్వార |
| కాశీ (వారణాసి) | ఉత్తర ప్రదేశ్ | కాశీ విశ్వనాథ జ్యోతిర్లింగం |
| కంచి (కంచిపురం) | తమిళనాడు | కామాక్షి అమ్మవారు, విష్ణు కాంచీ (వరదరాజ పెరుమాళ್) |
| ఉజ్జయిని | మధ్యప్రదేశ్ | మహాకాళేశ్వర జ్యోతిర్లింగం |
| ద్వారకా | గుజరాత్ | ద్వారకాధీశ (శ్రీకృష్ణుడు) ఆలయం |
అయోధ్య: రామజన్మభూమి మరియు మోక్ష క్షేత్రం
ఉత్తర ప్రదేశ్లో సరయూ నదీ తీరంలో వెలసిన అయోధ్య నగరం, శ్రీరాముని జన్మభూమిగా మరియు మోక్షాన్ని ప్రసాదించే పవిత్ర క్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
అయోధ్య ప్రాశస్త్యం
స్థానం: ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని ఫైజాబాద్ జిల్లాలో, సరయూ నది తీరంలో ఉంది.
ప్రాచీన నామం: అయోధ్యను సాకేతపురమని కూడా అంటారు.
విష్ణు అవతారం: విష్ణువు శ్రీరాముడిగా అవతరించిన పవిత్ర ప్రదేశమిది.
పాలన: ఇది ఇక్ష్వాకు వంశస్తుల రాజధాని నగరం. రావణ సంహారం అనంతరం శ్రీరాముడు ఇక్కడే పదివేల సంవత్సరాలు పాలన చేశాడు అని రామాయణం చెబుతోంది.
దైవీయత: అధర్వణ వేదం అయోధ్య దేవనిర్మితమని, అది స్వర్గసమానమని పేర్కొన్నది.
అయోధ్యలోని ముఖ్య ఆలయాలు
కౌసల్యాదేవి మందిరం: ఈ మందిరంలో కౌసల్యాదేవి, దశరథుడులతో రామచంద్రుడు దర్శనమిస్తాడు.
హనుమాన్ మందిరం: ఇది కూడా అయోధ్యలో ప్రఖ్యాతమైనది.
వాల్మీకి మందిరం:
ఇక్కడ రామాయణంలోని శ్లోకాలను గోడలపై లిఖించారు.
మూల మందిరంలో వాల్మీకి మహర్షితో పాటు లవకుశులు దర్శనమిస్తారు.
ఆధ్యాత్మిక కోణం
యోగుల వివరణ: మానవ దేహమే అయోధ్య అని, పది ఇంద్రియాలే దశరథుడు అని యోగులు చెబుతారు. (ఇది మానవ శరీరానికి, ఆత్మకు ఉన్న ఆధ్యాత్మిక అనుబంధాన్ని తెలియజేస్తుంది.)
మధుర: శ్రీకృష్ణ జన్మస్థానం మరియు మోక్ష క్షేత్రం
శ్రీకృష్ణుని లీలలకు నెలవైన మధురా నగరం, బృందావనంతో కలిసి భక్తులకు బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని ప్రసాదించే పుణ్యభూమి.
స్థానం: మధుర మరియు బృందావనాలు ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ఉన్నాయి.
వాసుదేవుని జన్మస్థలం: మధుర ద్వాపరయుగ వాసుదేవుడు (శ్రీకృష్ణుడు) పుట్టినచోటు.
దర్శనీయ స్థలం: శ్రీకృష్ణ జన్మస్థానమైన కారాగారాన్ని ఇక్కడ దర్శించవచ్చు, ఇంకా అనేక ఆలయాలున్నాయి.
అనుబంధ క్షేత్రం: మధురను దర్శించినవారు తప్పనిసరిగా బృందావనాన్ని దర్శిస్తారు, ఇక్కడే శ్రీకృష్ణుడు తన బాల్య లీలలను ప్రదర్శించాడు.
ఆధ్యాత్మిక ఫలం: మధురను దర్శించిన భక్తులకు బ్రహ్మైక్యానుభూతి (బ్రహ్మముతో ఏకమవడం అనే అనుభూతి) లభిస్తుంది.
హరిద్వార్: మాయానగరం మరియు మోక్షద్వారం
ఉత్తరాఖండ్లో గంగానది ఒడ్డున ఉన్న హరిద్వార్, సప్త మోక్ష క్షేత్రాలలో ఒకటిగా, మరియు అనేక శక్తిపీఠాలకు నెలవుగా విరాజిల్లుతోంది.
పౌరాణిక మరియు భౌగోళిక విశేషాలు
స్థానం: హరిద్వార్ ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో ఉంది.
ప్రాచీన నామం: పురాణాలలో దీనిని మాయానగరం అని పిలిచారు.
ఆలయాలు: ఈ క్షేత్రంలో అనేక ఆలయాలు మరియు శక్తిపీఠాలు ఉన్నాయి:
మాయాదేవి ఆలయం: శ్రీకృష్ణ జనన సమయానికి యశోదా దేవి గర్భాన పుట్టి, కంసుడు చంపడానికి పైకెత్తగా గాలిలోనే అదృశ్యమైన మాయాదేవి ఆలయం హరిద్వార్లో ఉంది.
శక్తిపీఠాలు: దక్షయజ్ఞ సమయంలో సతీదేవి గుండె భాగం పడిన ప్రదేశం ఇదేనని చెబుతారు. ఈ ఆలయంతో పాటు, శక్తిపీఠాలలో మరో రెండు క్షేత్రాలైన మానసాదేవి మరియు చండీదేవి ఆలయాలు కూడా హరిద్వార్లో ఉన్నాయి.
తపస్సుకు నెలవు: అనాదిగా హరిద్వార్ తాపసులకు, ఋషులకు నెలవుగా వర్ధిల్లుతోంది.
ఆధ్యాత్మిక ప్రాముఖ్యత
హరికీ పౌరీ: విష్ణుమూర్తి పాదాలు నెలకొని ఉన్నాయని చెప్పే హరికీ పౌరీ గంగానది ఒడ్డున ఉన్న ప్రసిద్ధ స్నానఘట్టం.
చార్ ధామ్ యాత్ర: ప్రసిద్ధ చార్ ధామ్ యాత్ర (బద్రీనాథ్, కేదార్నాథ్, గంగోత్రి, యమునోత్రి) హరిద్వార్ నుంచే ప్రారంభిస్తారు.
దర్శన ఫలం: హరిద్వార్ దర్శించినవారు మాయను జయిస్తారని ప్రతీతి.
కాశీ (వారణాసి): విశ్వనాథుని క్షేత్రం మరియు ముక్తి ధామం
ఉత్తరప్రదేశ్లో గంగానది ఒడ్డున వెలసిన కాశీ, సప్త మోక్ష క్షేత్రాలలోకెల్లా పరమ పవిత్రమైనది.
స్థానం మరియు ప్రాచీనత: కాశీ ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ఉంది. ఇది అత్యంత ప్రాచీన భారతీయ నగరాల్లో మొదటిది మరియు హిందువులందరికీ పవిత్ర క్షేత్రం.
ప్రధాన దైవం: జగాలన్నీ పాలించే విశ్వనాథుడు (పరమశివుడు) కొలువై ఉన్న చోటు కాశీ నగరం.
విశ్వనాథుడు ఇక్కడ అన్నపూర్ణా (శక్తి స్వరూపిణి) మరియు విశాలాక్షీ (శక్తిపీఠ రూపం) సమేతుడై దర్శనమిస్తాడు.
నది విశిష్టత: ఉత్తరవాహిని అయిన గంగ ఇక్కడ ప్రవహిస్తోంది. (గంగ ఉత్తర దిశగా ప్రవహించడం ఇక్కడ అత్యంత పవిత్రంగా భావించబడుతుంది.)
క్షేత్ర పాలకులు:
బిందు మాధవుడు (విష్ణువు రూపం) క్షేత్ర పాలకుడు.
కాలభైరవుడు కాశీకి రక్షకుడు.
ఆధ్యాత్మిక వాతావరణం: పురాణ కాలం నుంచి కాశీనగరం తపస్సులకు స్థావరంగా ఉంది. గంగ ఒడ్డున యాభై వరకు స్నానఘట్టాలున్నాయి.
మహా ఆకర్షణ: విశ్వనాథ జ్యోతిర్లింగమే మహా ఆకర్షణ కావడంతో కాశీనగరం ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి పొందింది.
మోక్ష విశ్వాసం: కాశీలో మరణించిన వారికి ముక్తి లభిస్తుందని (మోక్షం) భక్తులు ప్రగాఢంగా విశ్వసిస్తారు. (సాక్షాత్తు విశ్వనాథుడే మరణించేవారి చెవిలో తారక మంత్రాన్ని ఉపదేశిస్తాడని ప్రతీతి).
ఉజ్జయిని: మహాకాళేశ్వరుడు మరియు హరసిద్ధి మాత
మధ్యప్రదేశ్లో షిప్రా నదీ తీరంలో వెలసిన ఉజ్జయిని, సప్త మోక్ష క్షేత్రాలలో ఒకటిగా, మరియు శివుడు (మహాకాళుడు), శక్తి (హరసిద్ధి)ల అనుగ్రహాన్ని అందించే క్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
ఉజ్జయిని ప్రాశస్త్యం
స్థానం: ఉజ్జయిని మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ఉంది.
ప్రాచీన నామం: పురాణాలు ఉజ్జయినిని అవంతికగా పేర్కొన్నాయి.
నదీ తీరం: ఈ క్షేత్రం క్షీప్రా (షిప్రా) నది ఒడ్డున వెలసింది.
మహాకాళేశ్వరుడు మరియు హరసిద్ధి మాత
జ్యోతిర్లింగం: ఇక్కడ మహాకాళేశ్వరుడు అఘోరమూర్తి (మహాకాళ స్వరూపం)గా కొలువై ఉన్నాడు.
శక్తి పీఠం: అష్టాదశ శక్తి పీఠాలలో ఒక్కటైన కాళీ ఆలయం ఇక్కడే ఉంది. ఈ శక్తిని హరసిద్ధి మాతగా వ్యవహరిస్తారు.
శక్తి స్వరూపం: హరసిద్ధి మాత యోగిని శక్తులతో నిత్య పూజలు అందుకుంటూ ఉంది.
పౌరాణిక ఆధారం: సతీదేవి యొక్క పై పెదవి పడిన ప్రదేశం ఇదేనని చెబుతారు.
దర్శన ఫలం
నరక బాధలు లేమి: ఉజ్జయినిలో కాలేశ్వరుణ్ణి (మహాకాళుణ్ణి) దర్శించిన వారికి నరక బాధలు ఉండవు. (మహాకాళుడు కాలానికి, మరణానికి అధిపతి కాబట్టి, ఆయన్ని దర్శించినవారికి మరణ భయం, నరక బాధలు తొలగుతాయని విశ్వాసం.)
ద్వారక: కృష్ణ లీలా క్షేత్రం మరియు మోక్ష ద్వారం
గుజరాత్ రాష్ట్రంలో వెలసిన ద్వారకా నగరం, శ్రీకృష్ణుడు సముద్రగర్భంలో నిర్మించిన పురంగా మరియు సప్త మోక్ష క్షేత్రాలలో ఒకటిగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
ద్వారకా విశిష్టత
స్థానం: ద్వారక గుజరాత్ రాష్ట్రంలో ఉంది.
పేరు వెనుక చరిత్ర: అనేక ద్వారాలు కలిగిన నగరం కనుక దీనికి ద్వారకా నగరం అనే పేరు వచ్చింది.
జగత్ మందిరం (ద్వారకాధీశ ఆలయం)
ప్రధాన ఆలయం: ఇక్కడ ఉన్న ప్రసిద్ధ ఆలయాన్ని జగత్ మందిరం (లేదా ద్వారకాధీశ ఆలయం) అంటారు.
ద్వారాలు: ఈ ఆలయంలోకి భక్తులు ఒక ద్వారమైన స్వర్గ ద్వారం నుంచి ప్రవేశించి, మోక్ష ద్వారం ద్వారా వెలుపలికి వస్తారు. (ఈ ద్వారాలు జీవిత ప్రయాణం, మోక్షాన్ని సూచిస్తాయి.)
నదీ సంగమం: ఈ ఆలయం నుండి గోమతీ నది సముద్రంలో సంగమించే పవిత్ర ప్రదేశాన్ని చూడవచ్చు.
సమీప ఆలయాలు
ద్వారకాపురిలో అనేక ఆలయాలున్నాయి.
రుక్మిణీ దేవి ఆలయం: బేట్ ద్వారక వెళ్ళే మార్గంలో రుక్మిణీ దేవికి ప్రత్యేక ఆలయం ఉంది.
జ్యోతిర్లింగం: సమీపంలోని దారుకావనంలో నాగేశ్వర జ్యోతిర్లింగం ఉంది. (నాగేశ్వర జ్యోతిర్లింగం ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి.)
కంచి: శక్తి మరియు మోక్షవిద్యకు మూలపీఠం
తమిళనాడు రాష్ట్రంలో వెలసిన కంచిపురం, మోక్షాన్ని ప్రసాదించే సప్త క్షేత్రాలలో ఒకటిగా, మరియు శివశక్తుల ఏకత్వాన్ని, విష్ణువు యొక్క అనుగ్రహాన్ని ప్రసాదించే పుణ్యభూమిగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
కంచి ప్రాశస్త్యం మరియు దైవాలు
స్థానం: కంచి తమిళనాడు రాష్ట్రంలో ఉంది.
నామధేయం: కాంచీ అంటే వడ్డాణం అని అర్థం. (ఇది నగరం యొక్క ప్రాముఖ్యతను సూచిస్తుంది.)
శివశక్తి ఏకత్వం:
కంచి కామాక్షి అమ్మవారు ఇక్కడ ఏకామ్రనాథుని (శివుడు) కోసం తపస్సు చేసి స్వామిని వరించింది.
ఈ స్వామిని పంచభూత లింగాలలో పృథ్వీ లింగంగా (భూమికి ప్రతీకగా) పేర్కొంటారు.
విష్ణు కంచి:
విష్ణుకంచిలోని వరదరాజ స్వామిని సాక్షాత్తూ చతుర్ముఖ బ్రహ్మ యజ్ఞకుండంలో ఆవిర్భవింప చేశాడంటారు. (ఇక్కడ శివకంచి, విష్ణుకంచి అనే రెండు విభాగాలు ఉన్నాయి.)
క్షేత్రం: కంచి నిండా ఎటు చూసినా ఆలయాలే కనిపిస్తాయి.
అరుదైన విశ్వాసాలు మరియు మోక్షం
దోష నివారణ: ఇక్కడి ఆలయంలో ఉన్న వెండి బల్లి, బంగారు బల్లులను ముట్టుకుని వస్తే బల్లిపాటు దోషాలు తొలగిపోతాయంటారు.
మోక్ష విద్య: కంచి మోక్షవిద్యకు మూలపీఠం (మోక్ష జ్ఞానానికి కేంద్రం).
Comments
Post a Comment